Crkva Svetog Djordja u Donjoj Sopotnici kod Gorazda, sagradjena je 1454. godine kao zaduzbina Hercega Stjepana Vukcica - Kosace. Bozidar Gorazdanin 1519. godine u crkvi Svetog Djordja, sa Cetinja, donosi stampariju, koja je kao druga po starini na Balkanu ( odmah iza Cetinjske ) radila sve do 1526. godine.
Ploca iznad ulaznih vrata na kojoj je ispisano da je utemeljitelj Crkve Herceg Stjepana Vukcic se smatra jos jednim dokazom da je on bio pravoslavac, a ne pataren, kako su muslimani i Hrvati tvrdili. Crkva je nekada i fresko slikana, a tokom vjekova su je Turci vise puta palili.
Oblast Drina (Gornje Podrinje) spominje se kod popa Dukljanina sredinom 12. vijeka. Od tog vremena može se pratiti njen izuzetan značaj, bilo da se nalazi u sastavu srpske ili bosanske države. Godine 1373. ova oblast je pripala Bosni, kada je Tvrtko I, u sporazumu sa knezom Lazarom, savladao i podijelio posjed srpskog velikaša župana Nikole Altomanovića.(Kojić-Kovačević, 1981, 109)
Goražde je bilo poznato srednjovjekovno trgovište u vlasti porodice Hranića-Kosača. U pisanim izvorima prvi put se spominje 1376. godine. Oblast Drina obuhvatala je župe: Bistricu, Govzu, Osanicu, Goražde, Pribud i Pivu. Župi Osanica pripadalo je i selo Kosače, u kojem neki naučnici traže postojbinu ove moćne feudalne porodice.(Kojić-Kovačević, 1981, 109) Uspon porodice Kosača započeo je još za vrijeme Vlatka Vukovića, vojskovođe kralja Tvrtka, a nastavlja se sa njegovim nasljednikom Sandaljem Hranićem (1392-1435). Oblast Sandalja Hranića se prostirala od ušća rijeke Neretve do Lima i od doline Rame do Kotora. Boravio je na svome dvoru Samoboru kod Goražda, na desnoj obali Drine. Nakon njegove smrti 1435. godine, vlast preuzima Stjepan Vukčić Kosača(1), koji od 1437. godine nezavisno gospodari ovim krajevima do svoje smrti 1466. godine. Godine 1448. dobio je titulu "herzog" - herceg, po čemu je kasnije čitava oblast, uključujući i Hum i Primorje, dobila naziv Hercegovina. Godine 1454. herceg Stjepan je podigao pravoslavnu crkvu u Sopotnici, posvećenu sv. Đorđu(2).
Crkva posvećena sv. Georgiju (u narodu tog kraja poznata kao „Crkva Sopotnica“) potiče iz sredine 15. vijeka - 1446. godine (prema tvrdnji Ilariona Ruvaraca, iz 1880. godine, 6954 godina, po srednjovjekovnom srpsko-vizantijskom načinu bilježenja datuma „od bitija“, tj. od Adama, upisana u ktitorskom natpisu smještenom na dovratniku ulaza u crkvu, odgovara 1454. godini od Hristova rođenja, kao godini izgradnje crkve)(Kajmaković, 1981)) i predstavlja zadužbinu Stefana Vukčića Kosače, u istoriji poznatog kao ktitora više pravoslavnih manastira i crkava na području nekadašnje Hercegovine.
Svi dijelovi građevine ne potiču iz istog vremenskog razdoblja. O razvoju crkve kroz istoriju postoje različita mišljenja koja se baziraju na dostupnim pisanim i istorijskim podacima i istražnim arheološkim radovima.
Prema navodima Z. Kajmakovića nakon arheološko-arhitektonskih istraživanja izvršenih 80-tih godina 20. vijeka (sondiranje terena je vršeno na pet mjesta: na spojevima pjevnica i naosa, na spoju paraklica (kapelice) i oltarske priprate, na spoju starog i dograđenog dijela naosa i na dva mjesta u širem krugu crkvenog dvorišta), stručnom analizom načina zidanja pojedinih dijelova crkve, oblika kamenih blokova i strukture maltera, hronologija razvoja crkve se odvijala na sljedeći način:
- najstariji dio crkve je krstoobrazni brod – istočni dio crkve, koji po svojoj osnovi predstavlja jednobrodnu crkvu sa polukružnom apsidom (oltarski prostor) i prislonjenim pjevnicama presvođen je prelomljenim svodom;
- naos i pjevnice su istovremeno zidani;
- paraklis (kapelica) sa sjeverne strane oltarskog prostora prizidan je uz crkvu kasnije, ali ubrzo nakon njene izgradnje;
- zapadni, pripratni dio crkve, presvođen poluobličastim svodom, mlađi je od krstoobraznog istočnog dijela crkve - crkva, zbog male površine naosa, vjerovatno nije bila dovoljna potrebama u narednom periodu, pa su je monasi proširili, za vrijeme Makarija Sokolovića (druga polovina 16. vijeka - u periodu kada je osmanska uprava dozvoljavala popravku i proširenje hrišćanskih bogomolja);(Kajmaković, 1981, 156)
- u trenutku kada je zapadni dio prizidan uz crkvu ona nije bila u ruševinama, već je namjerno srušen zapadni crkveni zid da bi se priziđivanjem dobio veći prostor. Mjesto gdje se spaja starija i nova građevina nije uz zapadnu ivicu trećeg pilastra nego se nalazi 60 cm od ove tačke prema zapadu;
- zvonik je prigrađen krajem 19. vijeka.(Kajmaković, 1981, 156)
Na crkvi se, osim ktitorskog natpisa, nalazi još jedan natpis smješten na doprozornik prozora južne pjevnice, u kojem se bratstvo manastira obavještava o zamonašenju kaluđera Isaije. Po osobinama jezika i pisma ovaj natpis, koji potvrđuje da je crkva svetog Georgija u to vrijeme bila manastir, se datuje u 15-16 vijek.(Kajmaković, 1981, 159) Manastirski karakter crkve potvrđuje i prvi popis Bosanskog sandžaka iz 1468/69. godine i prvi poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina iz 1477. godine koji govori da crkva raspolaže znatnim zemljišnim posjedom.(Dželetović, 2007, 68)
U toku osmanskog perioda, od druge polovine 16. vijeka do 1869. godine, na crkvi nisu vršene značajnije opravke ni dogradnje, izuzev prekrivanja i krečenja. Podatak o opravci crkve 1869. godine može se naći u Trioudu cvjetnom koji je zapisao Arsenije Popović-Kosorić, jefimer, koji se nalazio u posjedu goraždanske svešteničke porodice Kosorić. O toj popravci pisali su i mitropolit Sava Kosanović 1871. godine i Zečević 1890. godine. O ovoj popravci svjedoči i natpis darodavca Jovana Andrića iz Sarajeva na metalnim vratima crkve, koji glasi: ”Ži ova vrata priloži Jovan Andrić Ćebenika iz Sarajeva u Goražde cerkvi 1869”. Najvjerovatnije je iste godine dograđen i mali zvonik koji se nalazio “na lastavici iznad vrata”, kao i da je postavljeno neko manje zvono “u obliku ćase”. Međutim, taj je zvonik nešto kasnije porušen, a postojeći zvonik je podignut 1894. godine.(Dželetović, 2007, 64)
Metalna vrata na ulazu u crkvu su takođe iz 1869. godine o čemu svjedoči natpis “Ži ova vrat priloži Jovan Andrić Ćebenika iz Sarajeva u Goražde cerkvi 1869".(Dželetović, 2007, 21)
Krovni pokrivač crkve promijenjen je 1922. godine. Tada je crkva pokrivena crijepom, ali nije poznato čime je ranije bila pokrivena. Brod crkve bio je pokriven dvovodnim krovom, južna pjevnica trovodnim, sjeverna pjevnica i kapelica (paraklis) jednovodnim, a apsidalni dio bio je pokriven šestovodnim krovom.
Nakon ovih radova pokrivanja crkve, na objektu nisu vršene značajnije građevinske intervencije do 1987/88 godine, kada je došlo do izgradnje Hidroelektrane Višegrad i do stvaranja akumulacionog jezera na Drini, uzvodno od Višegrada, usljed čega dolazi do porasta podzemnih voda na prostoru na kojem se crkva nalazi. Zbog navedenog izvršeni su sanacioni radovi na zaštiti crkve od podzemnih voda – demontiran je postojeći pod crkve i urađena betonska podloga sa izolacijom, nakon čega su vraćene stare podne ploče na ista mjesta na kojima su se ranije nalazila. Istovremeno je izvršena i zaštita temeljnih zidova crkve tako što je obijen malter do visine od 1 m, a zatim je izvršeno injektiranje i ponovno malterisanje produžnim cementnim malterom donjih zona zidova crkve. U toku te sanacije omalterisana su i polja zvonika koja su između kamenih fasadnih ivica bila ozidana fasadnom bojenom opekom.(Dželetović, 2007, 71)
Crkva je oštećena u ratu 1992-1995 godine. Bila je izložena djelovanju artiljerije i zapaljena u septembru 1992. godine, usljed čega je uništena krovna konstrukcija i pokrov, načinjena oštećenja i u enterijeru crkve, oštećen je krunski vijenac, ulazna kapija je djelimično porušena dok su na fasadi bila vidljiva oštećenja od gelera. Nakon požara zidovi i unutrašnjost objekta su ostali izloženi atmosferilijama.
U oktobru 1994. godine je u organizaciji crkvenog odbora na crkvu postavljen privremeni krov. Do kraja 1999. godine, u organizaciji Odbora za obnovu crkve i goraždanskog paroha, uz podršku mitropolita dabrobosanskog, najčešće dobrotvornim prilozima, obezbijeđena su novčana sredstva za obnovu crkve izvršene u periodu od 2000-2002. godine.
Osvještenje obnovljene crkve je 7. septembra 2002. godine izvršio mitropolit dabrobosanski Nikolaj.
U manastiru koji je osnovan uz Crkvu sv. Georgija u Sopotnici radila je jedna od najstarijih srpskih štamparija (prva srpska štamparija osnovana je 1494. godine na Cetinju – Dejan Medaković, Grafika srpskih štampanih knjiga XV–XVII veka, Beograd, 1985). U manastiru je između 1519. i 1526. godine radila štamparija Božidara Goraždanina, koja je neposredno po osmanskoj okupaciji, snabdijevala crkve i manastire bogoslužbenim knjigama. Pod okriljem crkve štampane su u 16. vjeku tri knjige. Prvu, najstariju knjigu Služabnik (ili Liturgijar) pripremili su za štampu i objavili braća Đurađ i Teodor Ljubavić 1519. godine. Preostale dvije knjige pripremio je za štampu Teodor Ljubavić, poslije prerane smrti svog brata Đurđa: Psaltir sa Posledovanjem i Časlovcem 1521, a Molitvenik (ili Trebnik) dvije godine kasnije 1523. godine. Po preseljenju štamparije u Vlašku rumuniju, tridesetih godina 16. vijeka, u manastirskim kompleksima sopotničke crkve vršen je i prepisivački rad. Zna se da je 1550. godine pri hramu sv. Đorđa u Goraždu prepisano Četverojevanđelje. (Dželetović, 2007, 69)
Sa:
http://kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=3057
http://www.znanje.org/i/i21/01iv05/01iv0524r/crkva_svetog_djordja.htm
Prijem 
Portal 
Galerija 
Traži 
Registruj se 
Pristupi 
